W ramach organizowanej przez Ministerstwo Zdrowia oraz Regionalne Centra Krwiodawstwa oraz Krwiolecznictwa kampanii społecznej p.n. „Twoja krew, moje życie” poniżej zamieszczamy wszystkie niezbędne informacje dotyczące oddawania krwi m.in. kto może zostać dawcą, jakie są przeciwwskazania do oddawania krwi, mity i stereotypy dotyczące oddawania krwi.
Kto może oddać krew?
Osoby od 18 do 65 roku życia:
- które ważą co najmniej 50 kilogramów,
- u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała,
- które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie miały wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii),
- które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie były leczone krwią i preparatami krwiopochodnymi.
W dniu oddania krwi należy być wyspanym i wypoczętym oraz zdrowym, czyli:
- nie mieć objawów przeziębienia,
- nie brać aktualnie żadnych leków (nie dotyczy to większości suplementów diety czyli np. popularnych preparatów witaminowych czy środków antykoncepcyjnych, należy jednak poinformować o tym lekarza kwalifikującego).
Przed przyjściem do centrum krwiodawstwa trzeba zjeść lekki posiłek, w ciągu 24 godzin przed pobraniem wypić ok. 2 l płynów i wziąć ze sobą dokument tożsamości ze zdjęciem, najlepiej dowód osobisty. Przed oddaniem krwi należy także ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi.
Informacje o przeciwwskazaniach do oddania krwi
Niektóre przeciwwskazania do oddawania krwi prowadzą do dyskwalifikacji czasowej:
- Okres miesiączkowania i do 3 dni po zakończeniu,
- 6 miesięcy po wykonaniu tatuażu,
- 6 miesięcy po zabiegu akupunktury,
- 6 miesięcy po przekłuciu uszu lub innych części ciała,
- 6 miesięcy po operacjach i innych zabiegach medycznych wykonywanych sprzętem wielokrotnego użytku i przebiegających z naruszeniem skóry lub błon śluzowych,
- 6 miesięcy po wykonaniu niektórych badań, np. endoskopowych,
- 7 dni po zabiegu usunięcia zęba, leczeniu kanałowym i innych drobnych zabiegach chirurgicznych,
- Do następnego dnia po leczeniu zęba i wizycie u stomatologa,
- 2 lata od potwierdzonego wyleczenia brucelozy i gorączki Q,
- 3 lata po zakończeniu leczenia i braku objawów malarii,
- 2 lata po przebyciu gorączki reumatycznej, jeśli nie wystąpiła przewlekła choroba serca,
- 2 lata od potwierdzonego wyleczenia zapalenia szpiku,
- 6 miesięcy od całkowitego wyleczenia z toksoplazmozy,
- 6 miesięcy od wyleczenia mononukleozy zakaźnej,
- 9 miesięcy po porodzie lub po zakończeniu ciąży,
- 6 miesięcy po przetoczeniu krwi i jej składników,
- 6 miesięcy po przeszczepie ludzkich komórek i tkanek,
- Co najmniej 2 tygodnie po przebyciu choroby zakaźnej i uzyskaniu prawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych,
- 2 tygodnie po przebyciu grypy, zakażenia grypopochodnego i gorączce powyżej 38°C,
- 2 tygodnie po zaprzestaniu przyjmowania antybiotyków,
- Kontakt z chorobami zakaźnymi dyskwalifikuje na czas równy inkubacji danej choroby (zwykle 4 tygodnie),
- Bliski kontakt w warunkach domowych z chorym na wirusowe zapalenie wątroby dyskwalifikuje na okres 6 miesięcy,
- Okres pozbawienia wolności i 6 miesięcy po tym okresie,
- Po szczepieniach okresowo na czas uzależniony od rodzaju szczepionki (od 48 godzin do 3 miesięcy).
Przyjmowanie leków
Lekarza przeprowadzającego wywiad należy bezwzględnie poinformować o wszelkich lekach, które są aktualnie przyjmowane – mogą one wskazywać na istnienie choroby powodującej dyskwalifikację, dlatego należy wyjaśnić przyczynę stosowanego leczenia. Dotyczy to także takich leków, jak np. aspiryna – jej zażycie dyskwalifikuje na następnych 5 dni.
Nie dotyczy to jednak leków takich jak witaminy, doustne leki antykoncepcyjne oraz leki hormonalne stosowane w okresie menopauzy.
Kto nie może zostać dawcą?
Lista czynników dożywotnio wykluczających z uczestnictwa w krwiodawstwie jest bardzo długa. Do najczęstszych należą:
- poważne, aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układu krążenia, choroby układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, nerwowego, choroby skóry, choroby zakaźne (np. WZW typu B, WZW typu C, wirusowe zapalnie wątroby w wywiadzie, żółtaczka pokarmowa), nowotwory złośliwe, choroby krwi i układu krwiotwórczego, cukrzyca, choroby tarczycy, nadnerczy itp.,
- Krwi nie mogą oddawać również nosiciele wirusa HIV oraz osoby z zespołem nabytego upośledzenia odporności (AIDS),
- Z krwiodawstwa muszą zrezygnować także osoby, które ze względu na swoje ryzykowne zachowania seksualne są szczególnie narażone na zakażenie poważnymi chorobami przenoszonymi drogą krwi. Do tej grupy zaliczają się m. in.: narkomani, osoby uprawiające prostytucję, osoby często zmieniające partnerów seksualnych, osoby mające partnerów seksualnych z wyżej wymienionych grup ryzyka,
- Krwiodawcami nie zostaną też osoby z zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania wynikającymi z używania substancji psychotropowych.
Ostateczną decyzję o zakwalifikowaniu do oddawania krwi może podjąć tylko lekarz badający i kwalifikujący krwiodawców w jednostce organizacyjnej publicznej służby krwi po przeprowadzeniu badania lekarskiego. Tylko on ma bezpośredni kontakt z badaną osobą, może ocenić jej stan ogólny, wyniki badań, może zapoznać się z dokumentacją medyczną, a razie potrzeby zasięgnąć opinii lekarza specjalisty, i to on ponosi odpowiedzialność za kwalifikację do oddawania krwi.
Jakie są sposoby pobierania krwi?
Pobranie krwi pełnej (metoda konwencjonalna)
Krew pełna może być pobierana nie częściej niż 6 razy w roku od mężczyzn i nie częściej niż 4 razy w roku od kobiet, z tym że przerwa pomiędzy pobraniami nie może być krótsza niż 8 tygodni w przypadku mężczyzn i 12 tygodni w przypadku kobiet.
Jednorazowo od osoby ważącej co najmniej 50 kg można pobrać ok. 450 ml krwi pełnej (1 jednostka), która zawiera krwinki czerwone, krwinki płytkowe, krwinki białe i osocze. Krew pobiera się z pojedynczego wkłucia do żyły, do jednorazowych pojemników z tworzywa sztucznego.
Zabieg trwa ok. 10 minut.
Odseparowanie określonych składników z krwi pełnej (afereza)
Jest to zabieg polegający na uzyskaniu krwinek czerwonych (erytroafereza), płytek krwi (trombafereza), osocza (plazmafereza) lub granulocytów – rodzaju białych krwinek (leukafereza), z krwi pełnej.
W zależności od rodzaju aferezy, zmienia się czas trwania zabiegu, dopuszczalna objętość pobrania i okres minimalnej przerwy pomiędzy pobraniami.
Droga dawcy
Zanim udasz się do centrum krwiodawstwa należy pamiętać o kilku ważnych rzeczach.
Sprawdź czy możesz zostać dawcą, zapoznaj się z wytycznymi, które mówią, kto może a kto nie może oddawać krwi (szczegółowe informacje są dostępne na stronach internetowych każdego RCKiK).
Podjąłeś już decyzję, więc zaplanuj ten dzień:
- sprawdź, w jakie dni i w jakich godzinach jest czynne Centrum Krwiodawstwa/Oddział Terenowy lub mobilny punkt poboru krwi (wybierz najbardziej dogodną lokalizację),
- wybierz dzień, przed którym będziesz mógł wypocząć – wyspać się,
- koniecznie zjedz lekki posiłek przed oddaniem krwi (unikaj pokarmów zawierających dużą ilość tłuszczu),
- pij dużo soków owocowych i wody,
- unikaj nadmiernego wysiłku fizycznego przed oddaniem krwi,
- udaj się do wybranego miejsca poboru krwi, jeżeli wybierasz się po raz pierwszy zabierz ze sobą kogoś do towarzystwa, poczujesz się pewniej, a przede wszystkim bezpieczniej,
- po oddaniu krwi zastosuj się do poleceń personelu (odpocznij kilkanaście minut w RCKiK, zjedz czekoladę, wypij sok),
- skorzystaj z dnia wolnego, jaki przysługuje Ci w dniu oddania krwi,
- unikaj nadmiernego obciążenia ręki, z której pobrano krew,
- jedz regularnie posiłki; pamiętaj, aby dieta była bogatsza w węglowodany tego dnia, jedz czekoladę,
- dużo odpoczywaj: pamiętaj, że nie jesteś maszyną, oddanie krwi jest obciążeniem dla Twojego organizmu,
- unikaj szybkiej zmiany pozycji z leżącej na stojącą, najpierw usiądź dopiero po chwili wstawaj,
- staraj się nie wykonywać ciężkich prac domowych,
- unikaj nadmiernego wysiłku fizycznego.
Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, zawsze pytaj fachowy personel: to najlepszy i najpewniejszy sposób uzyskania merytorycznych wyczerpujących informacji.
Mity i stereotypy
- Ponad połowa Polaków uważa, że krew można wyprodukować w laboratorium. Jest to jeden z najczęściej powielanych stereotypów na temat krwiodawstwa. Krwi ani żadnych produktów krwiopodobnych nie da się uzyskać sztucznie. Jedyną jej fabryką jest ludzki organizm.
- Oddając krew można się zarazić – Jest to całkowicie niemożliwe. Do pobierania krwi i próbek do badań stosuje się wyłącznie sprzęt jednorazowego użytku.
- Oddawanie krwi uzależnia – Oddawanie krwi nie powoduje żadnych efektów ubocznych ani uzależnienia.
- Aby oddać krew, trzeba znać swoją grupę – Nie jest to wymagane. Potencjalny dawca krwi jest poddawany kontroli medycznej, a grupa krwi jest ustalana po pobraniu.
- Za oddanie krwi dostaje się pieniądze – W Polsce krew oddaje się nieodpłatnie. Z punktu widzenia biorcy wartość krwi jest nieprzeliczalna na pieniądze. Krew oddaje się bezinteresownie.
- Krew należy oddawać jedynie na apel – Krew należy oddawać regularnie, ponieważ tak tworzą się jej zapasy, niezbędne do wykorzystania nie tylko w różnych nagłych sytuacjach, a przede wszystkim do systematycznego realizowania leczenia najcięższych chorób przewlekłych.
- Można oddać dowolną ilość krwi – Jednorazowo pobierana jest najczęściej jedna jednostka krwi pełnej, czyli 450 ml.
- Na oddawanie krwi należy przychodzić na czczo – Do oddania krwi należy zgłosić wypoczętym, po lekkim niskotłuszczowym posiłku (np. pieczywo, chuda wędlina, warzywa, owoce). Unikać potraw tłustych (smalec, masło, śmietana, tłusta wędlina), które mogą spowodować, że krew będzie lipemiczna (przetłuszczona) i nie będzie nadawała się do celów leczniczych również wieczorem w dzień poprzedzający oddanie krwi. Przed oddaniem należy pić dużo wody lub soków owocowych. Pół godziny przed oddaniem krwi nie należy palić papierosów. Nie należy przychodzić do oddania krwi po spożyciu alkoholu i/lub środkach zmieniających nastrój.
- Oddawanie krwi powoduje zmianę wagi ciała – Oddawanie krwi nie powoduje obserwowalnego spadku ani wzrostu masy ciała.
